Sociale-media-archivering bij de KB
'Tik tok tik tok tik tok… tijd om dit sociale medium te archiveren!' Zo begon een blog van Margot Hoogerwerf, die haar ervaringen deelde van haar stage bij Beeld & Geluid. Het instituut onderzocht in 2021 de mogelijkheden voor het archiveren van TikTok-video’s. Haar blog is 1 van de meerdere initiatieven om sociale-media-platforms te bewaren. Waarom zouden we dat doen? Wat is er zo lastig aan het verzamelen en bewaren van sociale media? Hoe is dat in Nederland geregeld? En wat is de rol van de KB daarin? In dit blog vertel ik je er meer over.
Van jong tot oud – vrijwel iedereen heeft een sociale-media-app op de telefoon en kan een berichtje posten wanneer die dat wil. We zijn massaal ons netwerk aan het uitbreiden via LinkedIn, houden contact met nieuwe en oude bekenden via Facebook, Twitteren de laatste nieuwtjes en delen onze foto’s en video’s op Instagram en TikTok. Een burgemeester kondigde online haar aftreden aan, we gaan met iedereen vanachter ons scherm in discussie en delen onze opinies met hashtags zoals #metoo, #blm en #ikdoenietmeermee.
Sociale media laten tijdgeest zien
Een groot deel van ons publieke debat speelt zich dus af op sociale-media-kanalen. Deze geven ons daarom een heel waardevol beeld van de tijdsgeest van een bepaalde periode. Het kan voor historici onwijs interessant zijn om de coronapandemie te duiden over 50 jaar.
Hoe hebben we die beleefd? Waar liepen we tegenaan? Wat vonden we absurd? Wat waren de precieze maatregelen? Antwoorden op die vragen kunnen we terug vinden in duizenden posts, maar onderzoek- en erfgoedinstellingen mogen die niet zomaar collectioneren.
Wetgeving rondom sociale-media-archivering
Dat we dat niet mogen doen, heeft te maken met de wetgeving. De huidige auteurswet staat het bewaren van sociale-media-berichten door de KB niet toe. Daarnaast moeten we ons als erfgoedinstelling altijd afvragen wat van belang is om te bewaren en waarom, maar dat heeft dan weer meer te maken met ethische vraagstukken rondom privacy.
Wat jij in een boze bui aan de minister van Volksgezondheid hebt getwitterd, omdat je het niet eens was met de avondklok (en al helemaal niet na die paar biertjes!), was waarschijnlijk niet bedoeld om over 50 jaar gelezen te worden door een historicus. Waarom willen we het dan toch bewaren? In essentie gaat het niet om die ene tweet die er wordt uitgepikt, maar om de algemene tendens. Dat we zicht hebben op wat er speelde in de samenleving in de jaren 20 van de 21e eeuw en hoe het publieke debat vorm gaf aan de Nederlandse digitale cultuur.
De rol van de KB
Nationale bibliotheken over de hele wereld zien dus het belang in van het verzamelen van sociale media. De materie die online staat is vluchtig. Binnen de kortste keren staan er nieuwe berichtjes boven in je tijdlijn of zijn posts of zelfs hele websites offline gehaald. Daarnaast veranderen socialemediaplatforms voortdurend, wat ook weer risico’s meebrengt voor het veiligstellen van sociale-media-berichten.
De KB ziet de waarde van het collectioneren van sociale media in en lobbyt samen met andere erfgoedinstellingen bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor een aanpassing van de Auteurswet. Zou dat lukken, dan is de KB in staat om meer te kunnen betekenen in het veiligstellen van ons online erfgoed. Dan kunnen we Nederlandse websites op een veel grotere schaal binnen halen en dus ook openbare sociale media gaan bewaren.
Er is geen handboek voor de beste manier om websites en sociale media te archiveren. Veel van onze grotere projecten op dit gebied beginnen met kleinere pilots. Een pilot voor een domaincrawl is reeds afgerond en de KB is bezig met de voorbereidingen voor een pilot voor het archiveren van tweets.
Ook werken we als KB veel samen met Nederlandse én internationale partners. Bijvoorbeeld tijdens de Web Archiving Conference 2023 in Hilversum, die in 2023 georganiseerd werd door de KB en Beeld & Geluid. Hier kwam de internationale gemeenschap samen om onder andere kennis uit te wisselen over sociale-media-archivering.
